Notlar
18:1 Hizkiya Yahuda Kralı oldu İÖ 729’ da. Hizkiya, İÖ 729-715 yıllarında krallığı babası Ahaz’la birlikte yürütmüştür.
18:2 kral oldu Tek başına Yahuda kralı olduğu zamandır. yirmi dokuz yıl İÖ 715-686 (ayrıca bkz. 2Ta.29-32 ; Yşa.36-39. bölümler).
18:3 Atası Davut gibi... doğru Hizkiya, Tanrı’ya sadakatiyle Davut’a benzetilen az sayıdaki krallardan biridir (öbürleri Asa, 1Kr.15:11 ; Yehoşafat, 1Kr.22:43 ; Yoşiya, 2Kr.22:2; ancakAsa ile Yehoşafat, putlara tapınma yerlerini kaldırmamışlardı, bkz. 1Kr. 15:14; 22:43).
18:4 tapınma yerlerini kaldırdı Hizkiya, Kutsal Yasa’ya aykırı olarak (Yas.12:2-7,13,14) yapılan tapınma yerlerini tamamen yıkan ilk Yahuda kralıdır. dikili taşları Bkz. 3:2; 1Kr.14:23’e ait not. Aşera putlarını Bkz. 13:6; 17:10,16; 1Kr. 16:23. İsrailliler... ona buhur yakıyordu Tunç yılanın ilah olarak kabul edilmesi, muhtemelen Hizkiya’nın babası Ahaz’ın krallığı döneminde gerçekleşmişti (bkz. 16. bölüm). Ortadoğu halkları arasında çeşitli biçimlerde yılanlara tapınma yaygın olarak görülürdü (bkz. Say. 21:8-9’a ait not).
18:5 Kral Yoşiya da Kutsal Yasa’ya titizlikle uymasıyla tanınır, ancak Davut’tan sonra RAB’be duyduğu güvenle anılan tek kral Hizkiya olmuştur.
18:7 Asur Kralı’na karşı ayaklandı Hizkiya’nın babası Asurlular’a teslim olmuştu, ancak Hizkiya babasıAhaz’ın yürüttüğü siyaseti tamamen değiştirdi ve muhtemelen Asur tahtına II. Sargon’un yerine Sanherib’in geçtiği İÖ 705’ ten kısa bir süre sonra Asur’a yıllık haraç ödemeyi reddetti.
18:8 Filistliler’i bozguna uğrattı Filistliler, Ahaz’ın krallığı sırasında dağlık bölge ve Negev’deki Yahuda kentlerini ele geçirmişti (bkz. 2Ta.28:18). Hizkiya, sonradan Asur’a karşı onların desteğini almak niyetiyle Filistliler’i boyunduruğu altına aldı.
18:9 Hizkiya’nın krallığının dördüncü yılında Hizkiya’nın, babası Ahaz’la birlikte yürüttüğü krallığının dördüncü yılı olan İÖ 725’te.
18:10 üç yıl Bkz. 17:5’e ait not.
18:11 Asur Kralı İsrailliler’i... sürerek Bkz. 17:6’ya ait not.
18:13-16 Burada aktarılan tarihsel bilgi, Sanherib’in Fenike, Yahuda ve Mısır’a İÖ 701’de gerçekleştirdiği seferle ilgili kaynaklarla örtüşür. Sanherib, kendi tarihsel kaynaklarında, Hizkiya krallığında bulunan kırk altı surlu kenti ve birçok köyü ele geçirip 200 150 kişiyi tutsak aldığını belirtir. Ayrıca Hizkiya’yı, “başkent Yeruşalim’de bir kuş gibi kafese kapattığını” ekler, ancak Yeruşalim’i ele geçirdiğinden söz etmez.
18:13 on dördüncü yılında Hizkiya’nın tek başına kral olmasının on dördüncü yılı olan İÖ 701’de (bkz. 18:2’ ye ait not).
18:14 Lakiş Kenti’ndeki Bkz. 14:19 ve Yşa.36:2’ye ait notlar.
18:17-19:37 Bkz. 2Ta.32. bölüm; Yşa.36-37. bölümler.
18:17 Tarlası... su yolunun Bkz. Yşa.7:3. Asurlu yöneticiler, daha önce Peygamber Yeşaya’nın Kral Ahaz’ı düşmanlarından kurtarması için Asurlular yerine RAB’be güvenmesi konusunda uyardığı bu yerde, Yahuda Krallığı’nı teslim olmaya çağırırlar (bkz. 16:5-10; Yşa.7:1-17).
18:19 Büyük kral Asurlu krallar için sıklıkla kullanılan unvan.
18:21 Mısır’a güveniyorsun Oysa Mısır eski gücünü yitirmişti.
18:22 Asurlular, kurnazca bir hamleyle Hizkiya ile halkın arasını açmaya çalıştılar. Hizkiya’nın getirdiği yeniliklere ve putlara tapınılarak yozlaştırılan tapınma yerlerini kaldırmasına karşı çıkanların öfkesinden yararlanmayı amaçlıyorlardı (bkz. 18:4’ e ait not).
18:23 Binicileri sağlayabilirsen Yahudalılar’ın askeri gücünün zayıf olduğunu, ordunun büyük oranda yaya piyadelerden oluştuğunu biliyorlardı.
18:26 Aramice... Yahudi dilinde konuşma Aramice o çağda Ortadoğu’da İsrail’e komşu halklar arasında özellikle siyasal ve ticari ilişkileri yürütenler tarafından da konuşulurdu; bu yüzden hem komutanların hem de eğitim görmüş İsrailliler’in, yani yöneticilerin bu dili bilmesi gerekiyordu Asurlu yöneticilerin Yahuda halkının konuştuğu sıradan İbranice’yi konuşabilmeleri ise şaşı rtıcıydı, çünkü o dönemde sadece İbraniler İbranice konuş urdu (bkz. 2Ta.32:18).
18:31-32 Halkın teslim olması, aslında sürgün edilecekleri anlamına geliyordu. kendi asmasından, kendi incir ağacından yiyecek, kendi sarnıcından içecek Barış, esenlik ve bolluk döneminin tasviri (bkz. 1Kr.4:25; Mik.4:4; Zek.3:10).
18:34 Hama’nın Bkz. 14:25; 17:24’e ait notlar. Arpat’ın Hama yakınlarında, İÖ 740’ ta Asurlular tarafından ele geçirilen kent (bkz. 19:13; Yşa.10:9; Yer.49:23). Sefarvayim’in Asurlular Sefarvayimliler’i Samiriye’ye sürmüştü (bkz. 2Kr.17:24,31).
18:36 Halk sustu Asurlular’ın, Hizkiya’nın krallığına ve yetkisine karşı bir halk ayaklanması başlatma girişimleri sonuçsuz kaldı.
18:37 giysilerini yırttılar Bkz. 6:30; 1Kr.21:27. Asurlular’ın RAB’be küfür sayılan sözlerine karşılık gösterilen bir tepki olabilir (bkz. 19:4,6; Mat.26:65; Mar.14:63-64).