Notlar
16:1-34 Bkz. 23:26-32; 25:9; Say.29:7-11; İbr.9:7. Bu bölüm, Tevrat’ın (Kutsal Kitap’ın ilk beş kitabı) ortasında bulunan Levililer’in ortasındaki bölümdür. Yom Kippur olarak da bilinen Günahları Bağışlatma Günü, kâhinlerin ve halkın paklanması için en önemli gündür.
16:1-2 ölen Harun’un iki oğlunun Bkz. 10:1-3. Bağışlanma Kapağı’na Bkz. Çık.25:17 ve ilgili not. İbranicesi “Kapporet” olan sözcük, Tanrı’nın öfkesinin yatıştırıldığı, halkının günahlarının bağış lanıp Tanrı’yla barıştırıldığı özel yeri ifade eder. Antlaşma Sandığı’nın kapağı üzerine serpilen kan, İsrailliler’in günahı için kefaret sağlardı (16:15-17). Septuaginta’da geçen “Bağışlanma Kapağı” ifadesi, Rom.3:25’te (bkz. ilgili not) Mesih için kullanılan ve “günahları bağışlatan... kurban” olarak geçen ifadeyle aynıdır. Kefaret olayı, aynı zamanda Tanrı’nın tahtı olan, Antlaşma Levhaları’nın koyulduğu yerde gerçekleşiyor ve böylece halka bir kere daha kralları olan Tanrı’yla antlaşmaya dayalı ilişkilerini sürdürmeleri için kurbanın gerekli olduğu hatırlatılıyordu.
16:3 Bkz. 16:6,11. En Kutsal Yer’de hizmete başlamadan önce Harun’un arınması gerekliydi (krş. İbr.5:1-3); ancak bu durum asıl Bâşkâhin Mesih için geçerli olmayacaktır (İbr.7:26-28).
16:5 günah sunusu olarak... iki teke Bkz. 4:3,5’e ait notlar. Normal günah sunusu olan teke kesilir, kanı En Kutsal Yer’e serpilir, ardından ordugâh dışında yakılırdı (16:15,27). Halkın günahlarını taşıyan teke ise (16:21), günahların ve suçların uzaklaştırılmasının simgesi olarak canlı halde uzaklara salınırdı. yakmalık sunu olarak bir koç Halkın günahları için sunulurdu. 16:3’te söz edilen sunu yalnız bâşkâhinin günahları içindi. Her iki koç da tören sonunda kurban edilirdi (16:24).
16:6-10 16:11-12’nin ana hatları.
16:8 Azazel Bu İbranice sözcük, ‘uzaklaştırmak, ortadan kaldırmak’ anlamına gelir, ama burada ne anlamda kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Geleneksel yoruma göre, ‘günah keçisi’ anlamında kullanılmıştır.
16:11 kendisinin... günahlarını bağışlatacak Bkz. 16:3’e ait not.
16:13 buhurun dumanı Duman, Tanrı’nın görkemini gören kâ-hinin ölmesini engellemek üzere (16:2) Antlaşma Sandığı’nı kaplıyordu. Levha Sandığı’nın Bkz. Çık.25:22’ye ait not.
16:14 Bkz. Rom.3:25. yedi kez Bkz. 4:6’ya ait not.
16:16 Buluşma Çadırı Bu ayette ve 17, 20, 33. ayetlerde Kutsal Yer anlamında kullanılır.
16:20-22 Günahlı insanın yerine hayvanın ölmesiyle sağlanan kefaretin özeti. Halkın günahlarını itiraf etmesinin ardından günahlar, üzerine el koyulan kurbanlık hayvana simgesel biçimde aktarılırdı (bkz. 1:4 ve Çık.29:10’a ait notlar; ayrıca bkz. 1:4; 3:8; 4:4). 21. ayetin İbranicesi’nde “günah” için kullanılan üç sözcük, düşüncesizce yapılan hatalardan, önceden tasarlanmış günahlara kadar tüm eylemleri kapsar. Günah, Tanrı’yla insan arasındaki ilişkinin bozulmasına, insanın Tanrı’nın “suretini” doğru yansıtamamasına (krş. Yar.1:26-28), insanın aldanıp yozlaşmasına, günaha artan ölçüde köle olmasına ve antlaşmaya dayalı ilişkide Tanrı’yı tanıyamamasına yol açar (bkz. Makale: Günah, s.12). İsa Mesih kendini günahları ortadan kaldıran kurban olarak sunduğu için (bkz. Yşa.53:6; Yu.1:29; 2Ko.5:21; 1Pe.2:24; 3:18) O’na iman edenlerin artık Günahları Bağışlatma Günü’nü tutmasına gerek yoktur.
16:24 Kutsal bir yerde Krş. 6:26. yakmalık sunuları 3. ve 5. ayette söz edilen iki koç.
16:25 Bkz. 4:8-10.
16:27 ordugâhın dışına Bkz. 4:12’ye ait not.
16:29,31 denetleyeceksiniz Bu ifade ileriki yıllarda oruç tutmak anlamında kullanılmaya başlandı (Mez.35:13-14). Günahları Bağışlatma Günü, sonradan Yahudi takvimine geleneksel olarak başka oruç günleri eklenmesine karşın (bkz. Zek.7:5; 8:19), EskiAntlaşma’da oruç tutma şartının belirtildiği tek gündür (bkz. 23:27,29,32). İbranice’de “oruç” için başka bir sözcük kullanıldığından dolayı bazı yorumcular, burada yalnızca yeme içmeden değil, öbür zevklerden de uzak durulmasının söz konusu olabileceğine inanır (ayrıca bkz. Makale: Oruç, s.1030).
16:29 Yedinci ayın Yedinci ay, yani Tişri, Boru Çalma Günü’yle başlar (bkz. 23:24’e ait not). Günahları Bağışlatma Günü, yedinci ayın 10. günüdür ve 15. günde Çardak Bayramı başlar (bkz. 23:23-36).
16:30 bütün günahlarınızdan arınacaksınız İsrailliler Günahları Bağışlatma Günü’nde günahlarından sadece bir yıllığına arındırılıyordu; oysa İsa Mesih’in çarmıhta akan kanı imanlılara sonsuza dek sürecek kutsallık ve arınma sağlamıştır (bkz. İbr.1:11-10:18).
16:31 Günahları Bağışlatma Günü’ne denk gelen Şabat günlerinin tutulmasına, herhangi bir Şabat gününden daha fazla özen gösterilirdi.
16:34 yılda bir kez Krş. Mesih’in kefareti, İbr.9:11-10:14.