Notlar
17:1-21:25 Bu beş bölümde Hâkimler’in ana konusu olan günah, tövbe ve kurtuluş döngüsü (bkz. Giriş) iki farklı olayla çarpıcı şekilde aktarılmaktadır. Anlatılan olaylar hâkimlerin ilk dönemlerinde gerçekleşmiştir (bkz.
Hak.18:30;
Hak.20:1, 27-28’e ait notlar). Özellikle “İsrail’de kral yokken” ve “herkesin dilediğini yaptığı” (
Hak.17:6;
Hak.21:25) ifadeleriyle, krallık başlamadan önceki dönemde sistemli bir yönetim düzeninin olmadığı, toplumsal düzenin henüz sağlanmamış olduğu vurgulanır.
17:1-18:31 Efrayim bölgesinde bir Levili’nin yardımıyla Mika’nın, evinde yerel bir tapınma yeri oluşturmasından söz edilmekte ve İsrailliler’in tapınmasındaki yozlaşma anlatılmaktadır. RAB’be tapınma sırasında uygulanan bu putperest âdetler, kendilerine verilen mirası terk edip İsrail’in kuzey sınırına göç eden Danlılar tarafından benimsenmişti.
18:7 Layiş’e Sora ve Eştaol’den (
Hak.18:2) yaklaşık 160 km uzaklıktadır. Bu kent
Yşu.19:47’de Leşem olarak geçer; Danoğulları tarafından ele geçirilmesinin ardından Dan adını alır (
Yşu.18:29) ve İsrail’in en kuzeydeki yerleşim merkezi olur (bkz.
Hak.20:1;
1Sa.3:20;
2Sa.3:10). Yapılan kazılar, Dan Kenti’nde İsrailliler’e ait ilk izlerin İÖ 12. yüzyıla ait olduğunu ve ilk İsrailli yerleşimcilerin çadır gibi geçici barınaklarda yaşadığını açığa çıkarmıştır. Bölge Asur’un güçlü olduğu dönemde de saldırılara uğramış, kent birçok kere yıkılıp yeniden inşa edilmiştir.
Saydalılar Akdeniz dünyasında ticaretle uğraşan barışçıl bir Fenikeli halk.
ilişkileri yoktu Kendilerini yabancı güçlerin tehdidi altında hissetmiyorlardı ve bundan dolayı ortak savunmaya dâhil olma konusunda anlaşma yapmaya yanaşmıyorlardı.