Notlar
1:1-7:38 Bu bölümlerde başlıca beş sunuyla (yakmalık sunu, tahıl, esenlik, günah ve suç sunularıyla) ilgili düzenlemeler bulunur. İsrailliler’in sunuları, tapınak, kâhinliğe dayalı olan tapınma düzeni, RAB’le aralarındaki (RAB’bin kendileriyle yaptığı antlaşmalara dayanan) ilişkiyi koruyup sürdürmek amacını taşıyordu. Sunular, bireylerin veya toplu halde halkın günahlardan arınmasını, RAB’be adanmayı ve kutsanmayı sağlıyordu; kutlama, şükran ve tapınma amacıyla da sunulurdu. RAB’bin sunularla ilgili buyurduğu bu düzen, Mesih’in kurban olarak öleceğine de işaret ediyordu. Bireylerin günahları İsrail halkını bir toplum olarak etkilediği için sunulan sunuların işlevlerinden biri toplumsal arınma sağlamaktı. Günah işleyen bir İsrailli’nin topluma bir daha katılabilmesi ve Tanrı’nın kutsamasını elde edebilmesi için arındırma sağlayan sunular sunması gerekirdi. Sunuların işlevlerinden biri tapınmaydı. Tanrı’ya yaklaşmak isteyen imanlı Tanrı’nın buyurduğu şekilde yaklaşmalıdır. İsrail halkının ordugâhının yapısı, Buluşma Çadırı’nın mimarisi imanlının Tanrı’ya yaklaşmasının ancak ve ancak kâhinlerin sunduğu sunularla sağlandığını gösteriyordu. Ancak imanla sunulan sunular etkindi. İsrail halkı, RAB’bin sağladığı günah ve suç sunularıyla günah yüzünden bozulan ilişkisinin onarılacağına, ayrıca yakmalık, tahıl ve esenlik sunularıyla Tanrı’ya tapınabileceğine güvenmeliydi. Bu yolla saygısını da göstermiş olurdu. EskiAntlaşma’daki sunu, kurban ve kâhin sistemi öteki uluslarınkinden nispeten daha basit olsa da çok ayrıntılı bir şekilde hem halka hem de kâhinlere açıklanması, kâhinlerin görevini suiistimal etmesini engelleyecekti. İsrail halkının kurban kanıyla ilgili uygulamaları ve anlayışı öteki uluslardan farklıydı. Bazı yorumcular kanın Buluşma Çadırı’nın ne kadar içine götürüldüğünün, günahın ne kadar ciddi olduğunu gösterdiğini savunur. Örneğin, kâhinin kendisinin veya topyekun halkın işlediği günahlar söz konusu olduğunda kurban kanı Kutsal Yer’in önündeki sunağa kadar götürülürdü ; çünkü halkı temsil eden kâhinin günlük hizmetini yerine getirdiği yer Kutsal Yer’di ve söz konusu durumda Kutsal Yer’e kadar olan bölgenin arındırılması gerekirdi. Önderin veya halktan birinin günah işlemesi durumunda kan sadece ilk sunağın üzerine serpilirdi.
1:1 Levililer Kitabı’nda yazılanlar, Musa’ya Tanrı tarafından Sina Dağı’nda vahyedilmiştir (krş.
Lev.27:34). Elliden fazla ayette RAB’bin Musa’yla doğrudan konuştuğu ifade edilir (bkz. Giriş).
Buluşma Çadırı’ndan Bkz.
Çık.27:21’e ait not;
Çık.33:7-10.
1:3 yakmalık sunu Tahıl ve esenlik sunularıyla birlikte İsrailliler’in sunu düzeninin temelini oluşturmaktadır (bkz. kâhinlik düzeni,
Lev.6:8-13). Sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez tüm İsrailliler için yakmalık sunu sunulurdu (
Çık.29:39-42). Şabat günleri, bunlara ek olarak iki yakmalık sunu daha (
Say.28:9-10) ve bayram günleri fazladan yakmalık sunular sunulurdu (Say.28-29. bölümler). Ayrıca herhangi bir kimse RAB’be adanma ifadesi olarak yakmalık sunu sunabilirdi.
kusursuz Krş.
Mal.1:8. Kusuru olmayan bir kurban, günahlı bir insan yaşamının yerine kusursuz bir yaşamın geçtiğini simgeler. Günah için verilen asıl ve son kusursuz kurban, çarmıha gerilmiş Mesih’tir (
İbr.9:13-14;
1Pe.1:19).
erkek Gücü ve verimliliği simgeleyen erkek hayvan, damızlık olarak kullanıldığı ve yenilebildiği için daha değerliydi. RAB’be adanmışlığın göstergesi olan yakmalık sunu, anlam olarak en kapsamlı sunuydu. Yakmalık sunular ayrıca, belirli bir ihtiyaç için dilekte bulunmak, yakarmak üzere Tanrı’ya yaklaşmak amacını taşıyordu.
sunuyu İbranice’den birebir çevirisi: “onu”. ‘Kişiyi’ anlamına da gelebilir.
RAB’bin sunuyu kabul etmesi Bkz.
Rom.12:1;
Flp.4:18.
Buluşma Çadırı’nın giriş bölümünde Yakmalık sunular için kullanılan sunak bu bölümdeydi (bkz.
Çık.40:29).
1:4 Bkz.
Lev.1:3 ve
Çık.29:10’a ait notlar. Sunuyu sunan kişinin ellerini hayvanın başına koyması, kendini kurbanla özdeşleştirdiğini ifade eder (
Çık.16:21); hayvan, günahlı insan yerine kurban edilir.
günahlarının bağışlanması Bkz.
Lev.16:20-22;
Lev.17:11 ve
Çık.25:17’ye ait notlar. Kurban kanı akıtılarak gerçekleşen sunu, günah ve suç sunularından farklıydı. Yakmalık sunu ile gerçekleşen bağışlanma, daha çok sununun tamamen Tanrı’ya adanmasından ileri gelir. Bağışlanmak, paklanmakla ilgilidir ve halkın pak kalmasıyla Tanrı’nın konutunun (önceleri Buluşma Çadırı, sonraları tapınak) kutsallığı korunmaktadır.
1:5 Boğa sunuyu sunan kişi tarafından kesilirdi.
kâhinler Bkz.
Çık.19:6’ya ait not.
boğanın kanını Bkz.
Lev.17:11 ve
İbr.9:18’e ait notlar. İsrailliler’in günahlarından arınmak için kurban kanı kullanmaları, o çağda benzeri olmayan bir uygulamadır.
sunağın her yanına dökecekler Bkz.
Çık.24:6;
İbr.9:19-21.
1:6 Kâhine verilen deri dışında, hayvan tümüyle yakılırdı (
Lev.7:8).
1:9,13,17 RAB’bi hoşnut eden koku RAB’bi asıl hoşnut eden, kişinin O’nun isteğini imanla yerine getirmesidir. Eski Antlaşma dönemindeki kurbanlar, kendisini RAB’be güzel kokulu bir sunu ve kurban olarak sunmuş olan ebedi kurban Mesih’in habercisidir (krş.
Ef.5:2;
Flp.4:18;
İbr.13:16).