2. Krallar 15

12:25-2Kr.17:41 Krallığın bölündüğü (İsrail ve Yahuda olarak) dönemin anlatıldığı bu bölümlerde, ağırlıklı olarak kralların yaptıklarına ve onlara ilişkin peygamberliklere değinilir. Tanrı’nın gelişmekte olan yeryüzündeki krallığı en fazla kuzeydeki (İsrail) krallıkta tehlikeye girmiştir, çünkü sadakatsiz krallar, kukla kâ-hinler ve sahte peygamberler yüzünden imandan sapma eğilimi artış göstermiştir. Bu dönemde İlyas ve Elişa, Tanrı’nın yönetiminin sadık temsilcileri ve peygamberleri olarak hizmet etmiştir (bkz. Giriş). Güneydeki (Yahuda) krallıkta ise RAB, krallığının görünen simgeleri olan tapınak, Antlaşma Sandığı ve kâhinlerinin hizmeti aracılığıyla halkıyla beraberdir. Davut’un soyundan olan kralların yönetimlerini RAB’be sadık biçimde sürdürmeleri sayesinde RAB’bin antlaşmasına kuzeydeki (İsrail) krallığına göre daha bağlı kaldılarsa da, itaatsizlik ettikleri zaman onlar da sürgünle cezalandırılacaklardır.

15:1 Yarovam’ın krallığının yirmi yedinci yılında İÖ 767. Bu süre, Yarovam’ın İÖ 793’ te başlayarak Yehoaş’la birlikte sürdürdüğü on bir yıllık krallık dönemini de kapsar (bkz. 2Kr.14:23’e ait not). Azarya Yahuda Kralı oldu BabasıAmatsya’yla birlikte yirmi dört yıldır sürdürdüğü krallık, artık sadece kendisine aitti (bkz. 2Kr.15:2; 2Kr.14:2,2Kr.14:21’ e ait notlar). Azarya, Uzziya adıyla da bilinir (2Kr.15:13,2Kr.15:30,2Kr.15:32,2Kr.15:34). Peygamber Yeşaya’nın hizmeti Azarya’nın krallığı döneminde başlamıştır (Yşa.1:1). Azarya’nın krallığı, tıpkı Süleyman’ın dönemindeki gibi, bolluğun görüldüğü, yapılanmanın arttığı, tarımdaki yeniliklerle verimliliğin artırıldığı ve sınırları genişletmek üzere seferlerin düzenlendiği bir dönem olmuştur. Tüm bunlara rağmen Azarya, siyasi yönden başarılı olan ama RAB’be itaat etmeyen önderlerdendi.

15:2 elli iki yıl İÖ 792-740; ancak İÖ 792-767 yıllarında krallığı babası Amatsya ile beraber yürütmüştü.

15:3 Babası Amatsya gibi Bkz. 2Kr.14:3’e ait not.

15:5 Kral... deri hastalığından kurtulamadı Tapınaktaki sunak üzerinde buhur yakma, RAB’bin sadece kâhinlerin yerine getirmesini buyurduğu bir görevdi (bkz. 2Ta.26:16-21; krş. Lev.13:46). Sarayı ve ülke halkını oğlu Yotam yönetti Yotam,Azarya’nın vâ-risi olarak babası adına krallığı sürdürdü (İÖ 750-740 ; bkz. 2Kr.15:33’ e ait not).

15:6 bütün yaptıkları Bkz. 2Ta.26:1-15.

15:7 Yerine oğlu Yotam kral oldu Bkz. 2Kr.15:32-38.

15:8 Azarya’nın krallığının otuz sekizinci yılında İÖ 753’ te (bkz. 2Kr.15:2’ ye ait not).

15:9 Yarovam’ın... günahlardan Bkz. 1Kr.12:26-32; 1Kr.13:33-34; 1Kr.14:16.

15:11 İsrail krallarının tarihinde Bkz. 1Kr.14:19’a ait not.

15:12 RAB’bin... verdiği söz yerine gelmiş oldu Yehu Hanedanlığı’nın çöküşüyle beraber İsrail Krallığı siyasal istikrarsızlık sürecine girdi (bkz. Hoş.1:4). On yıl krallık yapan Menahem ve Asurlular tarafından cezaevine kapatılan Hoşea hariç, kuzeydeki krallığın tüm kralları öldürüldü.

15:13 Azarya’nın krallığının otuz dokuzuncu yılında İÖ 752.

15:14 Menahem Tirsa’dan Samiriye’ye gelip Menahem, muhtemelen kuzeydeki krallığın eski başkenti Tirsa’da bulunan bir garnizonun komutanıydı (bkz. 1Kr.14:17; 1Kr.15:21,1Kr.15:33).

15:16 Tifsah Kenti’ne Septuginta’da, bu kentin adı “Tappuah” olarak geçer; Efrayim ve Manaşşe sınırında bulunan bir kenttir (Yşu.16:8; Yşu.17:7-8). Kutsal Kitap’ta, Fırat Irmağı kıyısında (bkz. 1Kr.4:24), Hamat’ın (bkz. 2Kr.14:25) oldukça kuzeyinde bulunan Tifsah adında bir kentten daha söz edilir, ancak bu ayetteki kentle aynı yer olması coğrafyası bakımından olasılık dışıdır. gebe kadınların karınlarını bile yardı Bkz. 2Kr.8:12 ve ilgili not.

15:17 Azarya’nın krallığının otuz dokuzuncu yılında İÖ 752’ de (bkz. 2Kr.15:2’ ye ait not). on yıl İÖ 752-742.

15:19 Tiglat-Pileser Babil dilinde “Pûl” olarak geçer. saldırdı Asur kaynaklarına göre III. Tiglat-Pileser, İÖ 743’ te ordusuyla batıya yönelerek Samiriyeli Menahem ile Karkamış’ı, Hamat’ı, Sur’u, Geval’ı ve Şam’ı haraca bağlamıştır. desteğini sağlayıp krallığını güçlendirmek Peygamber Hoşea, bu çabaların boşa çıkacağını bildirmişti (Hoş.5:13-15).

15:20 35 ton gümüş toplamak için 60 000 kişinin bu miktarı ödemesi gerekiyordu. Bu sayıya ulaşılabilmesi, kuzeydeki krallığın II. Yarovam döneminde ne kadar varlıklı olduğunu gösterir.

15:21 İsrail krallarının tarihinde Bkz. 1Kr.14:19’a ait not.

15:23 Azarya’nın krallığının ellinci yılında İÖ 742’ de (bkz. 2Kr.15:2’ ye ait not). iki yıl İÖ 742-740.

15:24 Yarovam’ın... günahlardan Bkz. 1Kr.12:26-32; 1Kr.13:33-34; 1Kr.14:16.

15:25 Komutanlarından biri Pekah, Şeria Irmağı’nın doğu yakasındaki bölge krallığının en yüksek rütbeli yetkililerindendi. kendisine düzen kurdu Pekah’ın ayaklanmasında dış siyasetle ilgili görüş ayrılıklarının büyük payı vardı. Pekahya, babası Menahem gibiAsur’la yapılan ittifakı sürdürmüştü (bkz. 2Kr.11:20). Pekah ise, Asur’un olası bir saldırısına hazırlık amacıyla Şam’daki Aramlılar’la dostluklarını pekiştirmekten yanaydı (bkz. 2Kr.16:1-9; Yşa.7:1-2,Yşa.7:4-6).

15:27 Azarya’nın krallığının elli ikinci yılında İÖ 740’ ta. yirmi yıl İÖ 752-732.Asur’un tarihsel kayıtlarına göre, II. Tiglat-Pileser İÖ 732’ de Pekah’ı tahttan indirmiştir.

15:28 Yarovam’ın... günahlardan Bkz. 1Kr.12:26-32; 1Kr.13:33-34; 1Kr.14:16.

15:29 Asur Kralı Tiglat-Pileser... ele geçirerek Bkz. 2Kr.15:19’ a ait not ; 2Kr.16:5-9; 2Ta.28:16-21 ; Yşa.7:1-17. İyon... Naftali Bundan yaklaşık 150 yıl önce Şamlı I. Ben-Hadat, bu bölgeyi kuzeydeki krallığın elinden almıştı (bkz. 1Kr.15:19-20’ye ait notlar). halkı Asur’a sürdü Bkz. 1Ta.5:26. RAB’bin antlaşmasına uymamanın getirdiği lanetlerden biridir (bkz. 2Kr.10:32-33’ e ait not).

15:30 Yotam’ın krallığının yirminci yılında İÖ 732’ de. Hoşea... Pekah’a düzen kurdu Hoşea muhtemelen,Asur’a direnmek yerine onlarla işbirliği yapılması gerektiği görüşünü savunan kesimin temsilcisiydi. Tarihsel kayıtların birinde, III. Tiglat-Pileser’in, Hoşea’yı İsrail kralı yapanın kendisi olduğu ve Hoşea’dan haraç olarak on talant altın ve bin talant gümüş aldığıyla ilgili sözler bulunur.

15:31 İsrail krallarının tarihinde Bkz. 1Kr.14:19’a ait not.

15:32 Pekah’ın krallığının ikinci yılında İÖ 750’ de (bkz. 2Kr.15:27’ ye ait not).

15:33 on altı yıl İÖ 750-735 (bkz. 2Kr.15:5’ e ait not). Yotam, İÖ 735’ te oğlu Ahaz’ı kral ilan ettikten birkaç yıl sonra öldü (bkz. 2Kr.15:30,2Kr.15:37’ ye ait notlar).

15:35 RAB’bin Tapınağı’nın Yukarı Kapısı’nı Bkz. 2Ta.23:20; Yer.20:2; Hez.9:2; krş. 2Ta.27:3-4.

15:36 Yotam’ın krallığı dönemindeki öteki olaylar Bkz. 2Ta.27:1-6.

15:37 2Kr.16:5-12, 2Ta.28:5-21 ve Yşa.7:1-17’de, Resin ve Pekah’ın düzenlediği bu ortak saldırının Ahaz’ın krallığı sırasında gerçekleştiğinden söz edildiğine göre Yotam ileAhaz, krallığı bir süre birlikte yürütmüş olmalıdır (bkz. 2Kr.15:33’e ait not).