Notlar
12:25-2Kr.17:41 Krallığın bölündüğü (İsrail ve Yahuda olarak) dönemin anlatıldığı bu bölümlerde, ağırlıklı olarak kralların yaptıklarına ve onlara ilişkin peygamberliklere değinilir. Tanrı’nın gelişmekte olan yeryüzündeki krallığı en fazla kuzeydeki (İsrail) krallıkta tehlikeye girmiştir, çünkü sadakatsiz krallar, kukla kâ-hinler ve sahte peygamberler yüzünden imandan sapma eğilimi artış göstermiştir. Bu dönemde İlyas ve Elişa, Tanrı’nın yönetiminin sadık temsilcileri ve peygamberleri olarak hizmet etmiştir (bkz. Giriş). Güneydeki (Yahuda) krallıkta ise RAB, krallığının görünen simgeleri olan tapınak, Antlaşma Sandığı ve kâhinlerinin hizmeti aracılığıyla halkıyla beraberdir. Davut’un soyundan olan kralların yönetimlerini RAB’be sadık biçimde sürdürmeleri sayesinde RAB’bin antlaşmasına kuzeydeki (İsrail) krallığına göre daha bağlı kaldılarsa da, itaatsizlik ettikleri zaman onlar da sürgünle cezalandırılacaklardır.
16:1 Pekah’ın krallığının on yedinci yılında İÖ 735’ te (bkz.
2Kr.15:27,
2Kr.15:33,
2Kr.15:37’ ye ait notlar).
Yotam oğluAhaz Yahuda Kralı Yapılan arkeolojik araştırmalar sırasında, 1996’ da, üzerinde “Yahuda Kralı Yotam (oğlu) Ahaz’a aittir” yazılı bir kil mührün baskısı bulunmuştur. Bölünmüş krallık döneminde kullanılan eski İbrani dilindeki bu yazı, bir Yahuda kralıyla ilgili ilk özgün mühür baskısıdır.
16:2 yirmi yaşında kral oldu İÖ 735’ te (bkz.
2Kr.16:1;
2Kr.15:37’ ye ait not).
on altı yıl Ahaz’ın tek başına krallık ettiği yıllar (İÖ 732-715) söz konusudur.
16:3 İsrail krallarının yolunu Ahav da putperestliğe bulaşmıştır (bkz.
1Kr.16:31-33 ve ilgili not; ayrıca bkz.
2Ta.28:2).
oğlunu ateşte kurban etti RAB, bu uygulamayı yasaklamıştı (bkz.
Lev.18:21;
Yas.18:10). Bunun yerine ilk oğul RAB’be adanmalı ve canının bedeli olarak kâhinlere beş şekel ödenmeliydi (bkz.
Çık.13:1,
Çık.13:11-13;
Say.18:16).
16:4 Puta tapılan yerlerde Önceleri RAB’be tapınmak amacıyla yapılan bu yerler, Baal’a tapınmanın İsrailliler arasında da yaygınlaşmasıyla putlara tapılan yerlere dönüştü.
bol yapraklı her ağacın altında Kenanlılar tarafından verimlilik simgesi olarak görülen bol yapraklı ağaçların altına kurulmuş bu tapınma yerlerinde, ahlâk dışı putperest ibadetler yapılırdı. Kutsal Yasa’da açıkça yasaklanmış olmasına karşın İsrailliler de bunlara katılırdı (bkz.
2Kr.17:10;
1Kr.14:23;
Yas.12:2;
Yer.2:20;
Yer.3:6;
Yer.17:2;
Hez.6:13;
Hez.20:28;
Hoş.4:13-14).
16:5 Resin’le... Pekah Resin ile Pekah,Asur karşıtı ittifaklarını güçlendirmek amacıyla, Ahaz’ı Yahuda tahtından indirip yerine Taveal’in oğlunu geçirmeyi tasarlıyorlardı (bkz.
2Kr.15:19,
2Kr.15:25’ e ait notlar;
Yşa.7:1-17;
2Ta.28:5-21). RAB, yaptıkları tüm kötülüklere karşın, Davut’la yaptığı antlaşmada verdiği vaatler uğruna Yahuda Krallığı’nı ve Kral Ahaz’ı bu tehlikeden kurtardı (bkz.
1Kr.11:36;
2Sa.7:13;
Yşa.7:3-7,
Yşa.7:14).
16:7 Tiglat-Pileser’e Bkz.
2Kr.15:19,
2Kr.15:29’a ait notlar.
kulun kölenim Ahaz, RAB’be itaat edip vaatlerine güvenmek yerine Yahuda’nın güvenliği içinAsurlular’la antlaşma yolunu seçti (bkz.
Çık.23:22;
Yşa.7:10-16).
16:9 saldırıp Şam’ı ele geçirdi İÖ 732’ de (bkz.
Yşa.7:16 ;
Amo.1:3-5).
halkını Kîr’e sürüp Aramlılar’ın Şam’dan sürülüp yurtlarına gönderilmesiyle Amos’un bildirisi yerine gelmiş olur (
Amo.1:3-5 ;
Amo.9:7).
16:10 Şam’a... oradaki sunağı Ya ilah Rimmon’a ait bir sunaktır (bkz.
2Kr.5:18;
2Ta.28:23) ya da daha büyük olasılıkla Tiglat-Pileser’e ait kraliyet sunağıdır. Ahaz’ın bu sunağın aynısını yaptırması, Asurlular’a teslimiyetinin bir simgesi olacaktı.
16:13 sunuları Dökmelik sunu hariç, Süleyman’ın inşa ettirdiği tapınağın adanma töreni sırasında sunulanların aynısı sunuldu (
1Kr.8:64).
16:14 yeni sunağın kuzeyine Bu taş sunak, RAB’be tapınmada kullanılan tunç sunaktan daha büyüktü (bkz.
2Ta.4:1).
16:15 tunç sunağı geleceği bilmek için kendim kullanacağım Ahaz, RAB’bin isteğini öğrenmek için Asurlular’ın falcılıkta kullandığı yöntemleri uygulamak ister. Ortadoğu’ya ait tarihsel kaynaklarda da, kurban edilen hayvanların iç organlarına bakarak kehanette bulunma uygulamasından söz edilir.
16:18 Asur kralını hoşnut etmek için Tiglat-Pileser’e tâbi bir kral olanAhaz, kendi kraliyetine ait bazı simgelerden vazgeçmek zorundaydı. RAB’bin Tapınağı’na konan kral kürsüsünün seti Septuaginta’da bu şekilde geçerken, Masoretik metinde “Şabat günleri RAB’bin Tapınağı’na gitmek için kullanılan üstü kapalı yol” diye geçer.
16:19 Ahaz’ın krallığı dönemindeki öteki olaylar Bkz. 2Ta.28. bölüm.
16:20 Yerine oğlu Hizkiya kral oldu Bkz.
2Kr.18:1-20:21.