Matta 5

5
Gerçek Mutluluk
(Luk.6:20-23)
1İsa kalabalıkları görünce dağa çıktı. Oturunca öğrencileri yanına geldi. 2İsa konuşmaya başlayıp onlara şunları öğretti:
3“Ne mutlu ruhta yoksul olanlara!
Çünkü Göklerin Egemenliği onlarındır.
4 Ne mutlu yaslı olanlara!
Çünkü onlar teselli edilecekler.
5 Ne mutlu yumuşak huylu olanlara!
Çünkü onlar yeryüzünü miras alacaklar.
6 Ne mutlu doğruluğa acıkıp susayanlara!
Çünkü onlar doyurulacaklar.
7Ne mutlu merhametli olanlara!
Çünkü onlar merhamet bulacaklar.
8 Ne mutlu yüreği temiz olanlara!
Çünkü onlar Tanrı'yı görecekler.
9Ne mutlu barışı sağlayanlara!
Çünkü onlara Tanrı oğulları denecek.
10 Ne mutlu doğruluk uğruna zulüm görenlere!
Çünkü Göklerin Egemenliği onlarındır.
11 “Benim yüzümden insanlar size sövüp zulmettikleri, yalan yere size karşı her türlü kötü sözü söyledikleri zaman ne mutlu size! 12 Sevinin, sevinçle coşun! Çünkü göklerdeki ödülünüz büyüktür. Sizden önce yaşayan peygamberlere de böyle zulmettiler.”
Tuz ve Işık
(Mar.9:50; Luk.14:34-35)
13 “Yeryüzünün tuzu sizsiniz. Ama tuz tadını yitirirse, bir daha ona nasıl tuz tadı verilebilir? Artık dışarı atılıp ayak altında çiğnenmekten başka işe yaramaz.
14 “Dünyanın ışığı sizsiniz. Tepeye kurulan kent gizlenemez. 15 Kimse kandil yakıp tahıl ölçeğinin altına koymaz. Tersine, kandilliğe koyar; evdekilerin hepsine ışık sağlar. 16 Sizin ışığınız insanların önünde öyle parlasın ki, iyi işlerinizi görerek göklerdeki Babanız'ı yüceltsinler!”
Kutsal Yasa
17“Kutsal Yasa'yı ya da peygamberlerin sözlerini geçersiz kılmak için geldiğimi sanmayın. Ben geçersiz kılmaya değil, tamamlamaya geldim. 18 Size doğrusunu söyleyeyim, yer ve gök ortadan kalkmadan, her şey gerçekleşmeden, Kutsal Yasa'dan ufacık bir harf ya da bir nokta bile yok olmayacak. 19Bu nedenle, bu buyrukların en küçüğünden birini kim çiğner ve başkalarına öyle öğretirse, Göklerin Egemenliği'nde en küçük sayılacak. Ama bu buyrukları kim yerine getirir ve başkalarına öğretirse, Göklerin Egemenliği'nde büyük sayılacak. 20Size şunu söyleyeyim: Doğruluğunuz din bilginleriyle Ferisiler'inkini aşmadıkça, Göklerin Egemenliği'ne asla giremezsiniz!”
Öfke ve Cinayet
21 “Atalarımıza, ‘Adam öldürmeyeceksin. Öldüren yargılanacak’ dendiğini duydunuz. 22Ama ben size diyorum ki, kardeşine öfkelenen herkes yargılanacaktır. Kim kardeşine aşağılayıcı bir söz[a] söylerse, Yüksek Kurul'da yargılanacaktır. Kim kardeşine ahmak derse, cehennem ateşini hak edecektir. 23-24Bu yüzden, sunakta adak sunarken kardeşinin sana karşı bir şikâyeti olduğunu anımsarsan, adağını orada, sunağın önünde bırak, git önce kardeşinle barış; sonra gelip adağını sun. 25Senden davacı olanla daha yoldayken çabucak anlaş. Yoksa o seni yargıca, yargıç da gardiyana teslim edebilir; sonunda da hapse atılabilirsin. 26Sana doğrusunu söyleyeyim, borcunun son kuruşunu[b] ödemeden oradan asla çıkamazsın.”
Zina ve Boşanma
27 “ ‘Zina etmeyeceksin’ dendiğini duydunuz. 28Ama ben size diyorum ki, bir kadına şehvetle bakan her adam, yüreğinde o kadınla zina etmiş olur. 29 Eğer sağ gözün günah işlemene neden olursa, onu çıkar at. Çünkü vücudunun bir üyesinin yok olması, bütün vücudunun cehenneme atılmasından iyidir. 30 Eğer sağ elin günah işlemene neden olursa, onu kes at. Çünkü vücudunun bir üyesinin yok olması, bütün vücudunun cehenneme gitmesinden iyidir.
31 “ ‘Kim karısını boşarsa ona boşanma belgesi versin’ denmiştir. 32Ama ben size diyorum ki, karısını fuhuş dışında bir nedenle boşayan onu zinaya itmiş olur. Boşanmış bir kadınla evlenen de zina etmiş olur.”
Ant İçmek
33 “Yine atalarımıza, ‘Yalan yere ant içmeyeceksin, ama Rab'bin önünde içtiğin antları yerine getireceksin’ dendiğini duydunuz. 34-35 Oysa ben size diyorum ki, hiç ant içmeyin: Ne gök üzerine, çünkü orası Tanrı'nın tahtıdır; ne yer üzerine, çünkü orası O'nun ayak taburesidir; ne de Yeruşalim üzerine, çünkü orası Büyük Kral'ın kentidir. 36Başınızın üzerine de ant içmeyin. Çünkü saçınızın tek telini ak ya da kara edemezsiniz. 37‘Evet’ iniz evet, ‘hayır’ ınız hayır olsun. Bundan fazlası Şeytan'dandır[c].”
Göze Göz, Dişe Diş
(Luk.6:29-30)
38 “ ‘Göze göz, dişe diş’ dendiğini duydunuz. 39Ama ben size diyorum ki, kötüye karşı direnmeyin. Sağ yanağınıza bir tokat atana öbür yanağınızı da çevirin. 40Size karşı davacı olup mintanınızı almak isteyene abanızı da verin. 41Sizi bin adım yol yürümeye zorlayanla iki bin adım yürüyün. 42Sizden bir şey dileyene verin, sizden ödünç isteyeni geri çevirmeyin.”
Düşmanlarınızı Sevin
(Luk.6:27-28,32-36)
43 “ ‘Komşunu seveceksin, düşmanından nefret edeceksin’ dendiğini duydunuz. 44Ama ben size diyorum ki, düşmanlarınızı sevin, size zulmedenler için dua edin. 45Öyle ki, göklerdeki Babanız'ın oğulları olasınız. Çünkü O, güneşini hem kötülerin hem iyilerin üzerine doğdurur; yağmurunu hem doğruların hem eğrilerin üzerine yağdırır. 46Eğer yalnız sizi sevenleri severseniz, ne ödülünüz olur? Vergi görevlileri de öyle yapmıyor mu? 47Yalnız kardeşlerinize selam verirseniz, fazladan ne yapmış olursunuz? Putperestler de öyle yapmıyor mu? 48 Bu nedenle, göksel Babanız yetkin olduğu gibi, siz de yetkin olun.”
  • Giriş
  • Video
  • Notlar

Notlar

5:1 dağa Muhtemelen Celile Gölü’nün kuzeybatı kıyısında, Kefarnahum yakınlarında bulunan hafif eğimli dağdan söz edilmektedir (bkz. Luk.6:17’ye ait not). Tanrı’nın Kutsal Yasa’yı Musa’ya dağda vermesi gibi, İsa da Göklerin Egemenliği’nin ilkelerini halka dağda açıklamaktadır. Oturunca öğrencileri Vaazın sonunda (Mat.7:28) İsa’nın öğretisine şaşıran kalabalıklardan söz edildiğine göre, bu ayetteki “öğrenciler” sadece Onikiler’i değil, Onikiler’le birlikte vaazı dinleyen kalabalığı da içerir (bkz. Mar.9:35; Luk.4:20 ve ilgili not; Luk.5:3; Yu.8:2).
5:3 ruhta yoksul olanlar Maddi olsun manevi olsun, Tanrı’ya verecek hiçbir şeyleri olmadığını alçakgönüllülükle kabul edenler (krş. Va.3:17).
5:4 yaslı olanlar Hem bireylerin hem de toplumların günahları yüzünden kederli olanlar.
5:5 yumuşak huylu olanlar Krş. Mez.37:11 ve ilgili not. Tanrı’yla ve insanlarla uyumlu bir ilişkisi olanlardan, yani kendinden önce Tanrı’yı ve başkalarının yararını düşünenlerden söz ediliyor. Yeryüzünü Bkz. Va.21:1; krş. Mez.37:9’a ait not.
5:6 Doğruluğa acıkıp susayanlar Tanrı’nın Kutsal Yasa’da öngördüğü doğruluğun kendi yaşamlarında görülmesine ve toplumsal adalete derin özlem duyanlar (bkz. Makale: Doğruluk, s. 1656).
5:8 yürek Bkz. Mez.5:9’ a ait not.
5:9 barışı sağlayanlar Krş. Rom.12:18. Tanrı’nın çocukları, Göksel Baba’nın karakterini yansıttıklarından dolayı barışçıldırlar (bkz. Yak.3:17-18).
5:10 Bkz. Flp.1:29; 2Se.1:3-5; İbr.12:4-11 ve ilgili notlar.
5:3-12 İsa’nın, Tanrı Egemenliği’nin ilkelerini anlattığı vaazının özeti. Bu ayetlerde sekiz farklı insandan söz edilmemektedir. “Ne mutlu” ifadesinin geçtiği satırlar göksel egemenliğin ilkelerine uyanların Tanrı’nın lütfuna, beğenisine ereceklerini (bkz. Mez.1:1; Va.1:3’e ait notlar), “çünkü” ile başlayan satırlar ise bu kişilere Tanrı’nın vaat ettiği kutsamaları ifade eder (bkz. Yşa.61:1-2).
5:13 İmanlılar, İsa’nın 3-12. ayetlerde sıraladığı erdemleri yitirdiklerinde, dünya üzerindeki etkilerini yitireceklerdir.
5:14 Ulusların ışığı olan İsa (bkz. Yşa.42:6; Yşa.49:6’ya ait not), kendisini izleyenlerden de bu hizmeti devam ettirmelerini beklemektedir (bkz. Mat.5:15-16; Elç.1:1-4; krş. Yu.8:12; Flp.2:15 ve ilgili notlar).
5:15 kandil Bkz. Çık.25:37’ye ait not. Tahıl ölçeği 8 kg öğütülmüş tahıl veya un alabilen derin kap.
5:16 Babanız’ı yüceltsinler Kişiyi iyilik yapmaya yönelten neden, insanlar arasında saygınlık kazanmak değil (krş. Mat.6:1), insanların Tanrı’yı yüceltmesi olmalıdır (bkz. 1Ko.10:31; Flp.1:11 ve ilgili notlar; Flp.2:11).
5:17 Kutsal Yasa’yı ya da peygamberlerin sözlerini... tamamlamaya “Kutsal Yasa ve peygamberler”, Eski Antlaşma’nın tamamı anlamında kullanılır. Eski Antlaşma’daki peygamberlik sözleri İsa’yla yerine gelmiştir. İsa, Ferisiler’in dış görünüşe dayalı kuralcı yaklaşımının tersine, Kutsal Yasa’nın gereklerini kusursuzca ve eksiksizce öğretip yaşayarak yerine getirmiştir.
5:18-20 İsa’nın karşı olduğu nokta, Ferisiler’in Kutsal Yasa’yı uygulamakta gösterdiği ikiyüzlülüktür. Buradan itibaren Mat.6:18’e dek Ferisiler’in yüreğe değil, davranışlara önem verdiklerine dair altı örnek bulunur.
5:21 öldürmeyeceksin İbranice ve Grekçe’de ‘öldürmek’ anlamına gelen birden fazla sözcük bulunur. Burada ve Çık.2 Mat.0:13’ te kullanılan sözcük, özellikle ‘cinayet işlemek’ anlamındadır.
5:22 Bkz. Özd.10:19; Özd.15:1; Özd.18:20 ; Ef.4:26; Yak.3:1-12. aşağılayıcı bir söz... ahmak Sözcüğün Aramicesi (raka) ‘boş kafalı’ anlamına gelir ve büyük bir hakarettir. Zihinsel, ahlâksal ve dinsel yetersizliği ima eder. Yüksek Kurul Bkz. Mar.14:55’e ait not. cehennem Bkz. Makale: Cennet, Cehennem, s. 1898.
5:26 kuruş Grekçesi, “kodrantis” (bkz. Birimler Cetveli).
5:29-30 İsa burada, suç işleyenin kendi kendini sakatlayarak cezalandırması gerektiğini değil, ne pahasına olursa olsun imanlının günaha karşı durması gerektiğini vurgulamaktadır (krş. Mat.18:8-9; Mar.9:43,Mar.9:48).
5:32 fuhuş dışında bir nedenle Bkz. Mat.11:1-19 ve ilgili notlar.Aynı konunun işlendiği Mar.10:11-12’de ve Luk.16:18’de bu istisnadan söz edilmez. Markos ve Luka yalnızca ideal olanı, Matta ise istisna ile birlikte ideali vurgulamayı seçer.
5:33-37 EskiAntlaşma’da, Tanrı’nın kutsallığına aykırı olmadığı sürece, Tanrı’nın adı kullanılarak yemin edilmesine karşı çıkılmaz. O dönemde Tanrı’nın adıyla yemin etmek, antlaşmaya bağlı kalarak sorumluluğunu yerine getireceğine dair söz vermek anlamına gelirdi, ancak insanlar zamanla, yemini, sorumluluklarından kaçmak ve bunları örtbas etmek için kullanmaya başladı. Bu yüzden İsa, her zaman gerçeği söylemekte kararlı olan kişinin sözlerini desteklemek için yemine ihtiyacı olmadığını belirtir.
5:37 Şeytan Grekçe’den birebir çevirisi:“kötü olan” (bkz. Bilgi Kutusu: Şeytan, s. 1385).
5:40 mintanınızı... abanızı Mintan iç giysi, aba ise dış giysidir. Yatarken giyilen giysi olduğu için abanın bir geceliğine bile rehin alınması Kutsal Yasa’da yasaklanmıştı (bkz. Çık.22:26-27; Yas.24:12-13). Burada İsa, öğrencilerine, Tanrı’nın onlara her gün konaklayacak bir yer sağlayacağına güvenmeleri gerektiğini ima eder.
5:38-42 Kutsal Yasa (Tevrat), kişisel intikamı önlemek amacıyla, işlenen suçlar için teokratik (Tanrı’nın belirlediği, dolayısıyla Tanrı’yı temsil eden) yönetim tarafından uygulanacak adalet sistemi öngörüyordu (bkz. Çık.21:23-25; Lev.24:20 ve Yas.19:21’e ait notlar). Kutsal Yasa’nın tamamlayıcısı olan İsa, teokratik bir yönetim altında yaşamayan imanlının, kötülüğe uğradığında kendi esenliği için öç ve adaleti Tanrı’ya bırakması, hatta karşısındakine istediğinden fazlasını vermeye hazır lütufkâr bir yüreğe sahip olması gerektiğini söyler.
5:43 düşmanından nefret edeceksin Kutsal Yasa’da yer alan bir buyruk değildir; o dönemde bazı Yahudiler arasında geçerli ve yazılı bir kuraldı ve Yahudiler bu kuralları neredeyse Kutsal Yasa’ya denk görüyorlardı (krş. Kumran Yazıtları, Cemaat Kuralı, IQS.I; bkz. Lev.19:18’e ait not).
5:45 Bkz. Bilgi Kutusu: Lütuf, s.1733; krş. Yşa.26:10.
5:46 Vergi görevlileri Bkz. Mar.2:14’e ait not.
5:21-5:48 dendiğini İsa bu ifadeyle havralarda öğretilenleri kasteder, ancak amacı EskiAntlaşma ile kendi öğretisi arasında bir tezat oluşturmak değildir; amacı, yüreğin ve düşüncenin çarpıklığını göz ardı edip yalnızca yapılan eylemleri önemli sayan Ferisiler’in öğretisini eleştirmektir (Mat.5:20). Bu ayetlerde yetkin ve yetkili öğretmen olarak Kutsal Yasa’yı tamamladığını gösterir; İsa Mesih’in öğretisi en yetkili ağızdan çıkan sözlerdir (bkz. Mat.7:29), çünkü O, Tanrı Sözü’dür (Yu.1:1).
5:48 yetkin olduğu gibi... yetkin olun İmanlının niyet ve tutumlarının ölçütü, Tanrı’nın karakteri olmalıdır.
5:1-7:29 Dağdaki Vaaz, İsa’nın hizmetinin ilk konuşmasıdır. Matta’daki beş önemli vaazın ilkidir (öbürleri 10,13,18,24-25. bölümlerdedir). İsa Mesih, Mat.4:17’ deki ilanından sonra Tanrı’nın Egemenliği’nin ilkelerini, beklentilerini ve vaatlerini tümüyle açıkladı. Yahudiler, Göklerin Egemenliği’ni, Tanrı’nın İbrahim ve Davut’la yaptığı antlaşmalardaki vaatlerini yerine getireceği çağ olarak algılıyorlardı. Egemenliğin ruhsal unsurlarından çok siyasal ve sosyal unsurlarını düşünüyorlardı. Oysa Tanrı’nın Egemenliği’nde doğru kişi (salih) sayılmanın önemini yeniden vurgulayan İsa, Yahudi din önderlerinin “Kutsal Yasa’ya göre doğru kişi olmak”la ilgili anlayışlarının kısıtlı olduğunu gösterdi (bkz. “doğru”, Mat.1:19’a ait not). Kişinin sadece doğru ve iyi eylemlerde bulunmasının yeterli olmadığını, yüreğinde bencilliğin veya herhangi bir kötü niyetin bile yer almaması gerektiğini vurguladı. İsa bu vaazı verirken, insanın, bu ilkenin gerektirdiklerini kendi gücüyle yerine getirmesinin mümkün olmadığını biliyordu (bkz. Yu.3:3-5).

Videolar

Matta Girişi

Genel Bakış: Matta'nın amacı, İsa'nın yaşamını, öğretisini, ölümünü ve dirilişini anlatmaktır. Özellikle İsa'nın peygamberlerce geleceği bildirilen ve Yahudilerce uzun zamandır beklenen Mesih olduğunu göstermek ister. Bunun için İsa'nın gelişiyle gerçekleşen peygamberlik sözlerinden alıntılara yer verir1. İsa'nın kurtuluş Müjdesi'nin bütün uluslar için olduğunu ayrıca vurgular2.

Kitabın İçeriği: Matta, İsa'nın soyağacı ve doğumuna ilişkin bilgileri vermekle başlar (1:1-2:23). İsa'nın vaftiz oluşunu ve Şeytan tarafından nasıl denendiğini anlattıktan sonra O'nun faaliyetlerine geçer. Kendisine gelen hastaların tümünü iyileştirdiği bazı olayları kaydeder3; belirli bazı hastaları iyileştirmesinden4 ve öbür mucizelerinden5 de söz eder. Bununla birlikte ağırlık, İsa'nın beş temel bölümde6 toplanan öğretisine veriliyor. Bu öğretinin odağında Göklerin Egemenliği7 bulunuyor. Göklerin Egemenliği, İncil'in öbür kısımlarında Tanrı'nın Egemenliği diye de geçer. İsa'nın ilk gelişiyle başlayan bu egemenlik, O'nun Kral olarak dönüşüyle tamamlanacaktır. Günahlarından dönüp İsa'yı izleyenler, egemenliğin çocukları olurlar. Bunlar, İsa'nın özellikle Dağdaki Konuşma'da açıkladığı yeni yaşama çağrılıyorlar (5-7 bölümleri). Örneğin, ön planda bulunmak yerine başkalarına hizmet etmeyi amaç edinmeliler8; gösterişe kapılmadan iyilik yapmalılar (6:1-18); bağışlayıcı olmalılar (18:21-35); canları pahasına da olsa İsa'yı izlemeliler9.

İsa, sözleri ile eylemleri arasında büyük uyumsuzluklar olan Yahudi din önderlerini şiddetle eleştirir. Onlar için şöyle der: «Göklerin Egemenliği'nin kapısını insanların yüzüne kaparlar; ne kendileri içeri girerler, ne de girmek isteyenleri bırakırlar»10. Buna karşılık İsa, doğru kişileri değil, günahkârları çağırmaya gelmiştir (9:13). İsa ayrıca çağın sonu, kendisinin ikinci gelişi ve son yargı konusunda açıklamalarda bulunur; izleyicilerinin bütün bu olaylara hazırlıklı olmaları gerektiğini anlatır11. İsa'nın kimliğine gelince, Matta imalı ama kesin konuşur12.

Son bölümler İsa'nın ölümünü ve dirilişini anlatır. Ondan önce İsa, nasıl öleceğini birkaç kez açıklar. Son yemeğinde, «Kanım... günahların bağışlanması için birçokları uğruna akıtılan antlaşma kanıdır» der (26:28). Uzun zamandan beri onu öldürmeyi tasarlayan Yahudi önderlerce tutuklanır, yargılanır ve Romalı vali tarafından çarmıha gerilir. Ölür ve dirilir. Kitap, İsa'nın izleyicilerine verdiği ünlü son buyruğuyla noktalanır: «Gökte ve yeryüzünde bütün yetki bana verildi. Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin...»

Ana Hatlar:

1:1-2:23 İsa'nın doğumu ve çocukluğu
3:1-4:16 İsa'nın göreve hazırlanması
4:17-18:35 İsa'nın Celile ve çevresindeki faaliyetleri
19:1-20:34 Yeruşalim (Kudüs) yolunda
21:1-27:66 İsa'nın Yeruşalim'de öğretisini yayması, tutuklanıp çarmıha gerilmesi
28:1-20 İsa'nın dirilmesi

Kaynak Ayetler: Bkz. s. 24

  • Ayetler
  • Notlar
  • Video
  • Giriş