Notlar
10:1-36:23 Krallar kitaplarıyla karşılaştırıldığında Tarihler kitaplarında bölünmüş krallıklardan daha az söz edilir (krş. 1Kr.12-2Kr.25. bölümler). Tarihler kitaplarında daha çok Yahuda Krallığı anlatılır. Yahuda Krallığı ile aynı tarihlere denk gelen dönemler hariç kuzeydeki krallıktan (İsrail Krallığı’ndan) söz edilmez. Böylelikle Davut soyunun İsrail tahtında kesintisiz hüküm süreceğine ilişkin Tanrı’nın vaadi ön plana çıkarılır ve Babil’den dönen sürgünlerin aslında bütün İsrailliler’i temsil ettiği ima edilir (bkz. 1. Tarihler: Giriş; krş. 12:1; 15:17; 11:8; 21:2,4; 23:2; 28:19,27; 35:18).
34:1-36:1 Bkz. 2Kr.22:1-23:30 ve ilgili notlar. Tarihler ve Krallar kitaplarında, Yoşiya’nın krallığından söz edilirken Yoşiya’nın getirdiği üç önemli yenilik ele alınır: (1) Yabancı dinlere ait simge ve öğeler ortadan kaldırılmıştır ; (2) Yasa Kitabı bulunmuş ve hemen ardından RAB’be yeniden bağlılık andı edilmiştir ve (3) Fısıh Bayramı kutlanmıştır. Ancak bu konular her iki kitapta farklı uzunlukta ve farklı bir sıralamayla ele alınır. 2. Krallar Kitabı’nda olaylar, coğrafi açıdan, yani mekan olarak tapınaktan başlar, sonra kente ve en sonunda da ulusal düzeyde anlatılır. 2. Tarihler Kitabı’nda ise olaylar tarihsel sıraya göre düzenlenmiş olup metinde yer yer (Tarihler kitaplarının özelliklerinden biri olarak) tarih bilgilendirmeleri yapılır (34:3,8,19; bkz. 2Kr.22:3; 23:23; ayrıca bkz. 2Ta.12:2’ye ait not).
36:2-14 Yoşiya, oğullarının üçü de (Yehoahaz, Yehoyakim, Sidkiya) kendisinden sonra tahta oturan tek Yahuda kralıdır.
36:2 Neko’nun İÖ 609’da Yahuda üzerinde yetkili konuma geçmesiyle Yahuda’nın Yoşiya yönetimi altında geçirdiği yirmi yıllık bağımsızlık dönemi sona ermiştir (bkz. 2Kr.23:32).
36:4 Tıpkı Neko’nun Yehoahaz’ı tutsak ettikten sonra yerine Elyakim’i kral yapması ve adını Yehoyakim olarak değiştirmesi gibi, Nebukadnessar da daha sonra Yehoyakin’i tutsak alarak Babil’e götürecek, yerine de adını Sidkiya olarak değiştireceği Mattanya’yı kral yapacaktı (2Kr.24:15-17). Her fatih, tahta kendi adamını oturtmak istiyordu; yaptıkları ad değişikliği o krallara egemen olduklarına işaret ediyordu.
36:5-8 Peygamberlere zulmeden Yehoyakim, Yeremya tarafından şiddetle kınanır (Yer.25-26, 36. bölümler). Yehoyakim, Mısır ordusunun İÖ 605’te Fırat Irmağı kıyısında (bugünkü Türkiye ile Suriye sınırında) bulunan Karkamış bölgesinde bozguna uğramasının ardından (Yer.46:2), Babil Kralı Nebukadnessar’a bağlı olduğunu ilan eder. Bir süre sonra ayaklanıp tekrar Mısır’la ittifak yapınca Nebukadnessar, Yehoyakim’i cezalandırmak için üzerine bir ordu gönderir. Ancak ordu henüz yoldayken Yehoyakim ölür ve Nebukadnessar onun yerine oğlu Yehoyakin’i tutsak alır.
36:5 on bir yıl İÖ 609-598.
36:9 üç ay on gün İÖ 598-597.
36:9-10 Bkz. Yer.22:24-28; 24:1; 29:2; 52:31. Yehoyakin, kraliçe annesi ve yüksek düzeyde görevlilerin de aralarında bulunduğu geniş bir grupla birlikte tutsak edildikten sonra (İÖ 597) yerine Sidkiya geçer, ancak sürgün tarihi Yehoyakin’in krallık dönemine göre belirlenir (Yer.52:31; Hez.1:2).
36:11-14 Sidkiya’nın Mısır’dan yardım istemesi Babil’e karşı ayaklanma anlamına geldiğinden Nebukadnessar bu ayaklanmaya hızla karşılık verir.Yeruşalim, İÖ 588’de kuşatılır (Yer.21:3-7) ve iki yıl direndikten sonra İÖ 586’nın yaz aylarında işgal edilir.
36:11 on bir yıl İÖ 597-586.
36:15-16 Bkz. 24:19 ve ilgili not.
36:20-21 Aynı tarihlerde gerçekleşen olayları yer yer farklı yönleriyle ele alan Tarihler ve Krallar kitaplarının son kısımları da ilgi çekici biçimde birbirinden farklıdır: (1) Krallar’da, halkın sürgün edilmesinin asıl nedenlerini göstermek için sürgüne kadar geçen zaman içinde İsrail’in itaatsizliklerinden söz edilir. Krallığın bağı msızlığını yitirmesine karşın Tanrı’nın, halkına yaptığı iyilikler anlatılarak Davut’a verdiği vaatlere sadık kaldığı gösterilir (2Kr.25:27-30). (2) Daha çok Babil sürgünü sonrasını ele alan Tarihler’de, tekrar RAB’be yönelen halkın, putlardan arındırılan topraklarına geri dönüşü (36:22-23) ve artık yeni ve umut dolu bir dönemin başlayışı anlatılır. Sürgün sadece bir ceza değil, bir umut ve kutsamadır; çünkü böylelikle halkın, tutulmayan Şabat yıllarını tamamlamasına izin verilmiştir (Lev.26:33-45; Yer.25:8-11). Tanrı, yaptığı antlaşmayı anımsamış (Lev.26-45. bölümler) ve halkını topraklarına yeniden kavuşturmuştur (bkz. 36:22-23’e ait not).
36:22-23 Tarihler kitaplarının bitiş kısmı Ezra’nın ilk ayetlerinde tekrar edildiği için (1:1-3) bazı uzmanlar Tarihler ve Ezra kitaplarının aynı kişi tarafından yazıldığını öne sürer (bkz. Yer.25:1-14; krş. Dan.9. bölüm). Pers Kralı Koreş, karşılığında destek görme umuduyla öbür tutsak halkların da ülkelerine dönmelerine izin vermiştir (bkz. Ezr.1:1-4’e ait notlar).