Notlar
30:1-33:26 Yeremya’nın “teselli kitabı” olarak adlandırılan bu kısımda, hem İsrail (kuzey krallığı) hem de Yahuda (güney krallığı) krallıklarının nihai olarak gönence kavuşturulacağı ve Tanrı’nın tüm halkı için geleceğin umut verici olduğu bildirilmektedir (bkz. 3:14-18; 16:14-15; 23:3-8; 24:4-7; Bilgi Kutusu: İsrail’in Gönence Kavuşması, s.1212).
33:1-26 Yeremya’nın “teselli kitabı”nın (bkz. 30:1-33:26’ya ait not) sona erdiği bu bölümde RAB, İsrail ve Yahuda’nın gönence kavuşturulacağını bir kere daha vurgulamaktadır. 33. bölümün devamında, RAB’bin halkını önce yargılayıp cezalandıracağı (33:4-5), sonra olağanüstü yollarla onları ulus olarak dirilteceği bildirilir (33:6-26; öbür uluslardan olan imanlılarla İsrail halkını birleştirip tek ulus yapacaktır, Ef.2:11-22).
33:1 muhafız avlusunda Bkz. 32:2; 32:8 ve ilgili not. tutukluyken İÖ 587’de (bkz. 32:1’e ait not).
33:2 Bkz. 10:12; 32:17; 51:15; ayrıca bkz. 31:35 ve ilgili not.
33:3 Krş. Mez.18:6; 50:15; Mat.7:7.
33:4 Kent surlarında açılan gediklerin taşlarla kapatılması amacıyla, kralınkiler de dâhil, Yeruşalim’deki bütün evler yıkılmıştı (bkz. Yşa.22:10).
33:5 Kildaniler Masoretik metinde “Kildaniler’le” diye geçer.
33:6-13 Bkz. Yşa.35:1-10.
33:7 Yahuda’yı ve İsrail’i Bkz. örn. 3:18; 31:31. eski gönencinekavuşturacak Krş. 29:14; 30:3,18; 31:23; 32:44; 33:7,11,26.
33:8 günahları... bağışlayacağım Bkz. 31:34 ve ilgili not.
33:9 sağladığım gönenci duyunca, korkuya kapılıp Krş. Mez.40:3.
33:11 sevinç ve neşe... gelin güvey Krş. 7:34; 16:9; 25:10. Ceza tamamlanmıştır. eski gönencine kavuşturacağım Bkz. 33:7’ye ait not.
33:13 Dağlık bölgede... Yahuda kentlerinde Bkz. 17:26 ve ilgili not; 32:44.
33:15-16 Bkz. 23:5-6 ve ilgili notlar.
33:15 dal Mesih (bkz. 23:5’e ait not). adil ve doğru olanı Krş. 22:1-5.
33:16 Yahve sidkenu Bu İbranice ifade ‘RAB doğruluğumuzdur’ anlamına gelir. adıyla anılacak Yeruşalim ile Mesih arasındaki bağlantı dolayısıyla (Mesih, Yeruşalim’i adil biçimde yönetecektir), 23:6’da RAB’be verilen bu ad, burada Yeruşalim’e verilmektedir (bkz. Hak.6:24; Hez.48:35).
33:17-26 Halkın uzaklara sürüleceği ve vaat edilmiş toprakların viraneye dönüşeceğiyle ilgili yargı göz önüne alındığında, Tanrı’nın geçmişte İbrahim, Davut ve Levili kâhinlerle yaptığı antlaşmalar artık geçerli değilmiş gibi görünmektedir. Ancak bu kısımdaki peygamberlik bildirileri, söz konusu antlaşmaların geçerliliğini yitirmediğine, Tanrı’nın yaratılış düzeni kadar değişmez olduğuna ve gelecekte tüm vaatlerinin yerine geleceğine dair güvence verir.
33:17 Bkz. 2Sa.7:12-16; 1Kr.2:4; 8:25; 9:5. Bu sözler nihai olarak İsa Mesih’le yerine gelecektir (bkz. Luk.1:32-33; Va.11:15; 22:16).
33:18 Bkz. Say.25:13. Levililer’le yapılan kâhinlik antlaşması, Davut’la yapılan krallık antlaşması gibi, sadece bir ailenin yararına değil, RAB’bin gözünde kabul görecek bir kâhinlik düzeninin kurulması ve aracılığıyla İsrail halkının RAB’le olan ilişkisini sürdürmesi için yapılmıştı. Bu görev, eksiksiz bir kâhinlik hizmeti yürüten İsa Mesih tarafından yerine getirilmiş ve getirilmektedir (bkz. Mez.110:4; İbr.5:6-10; 6:19-20; 7:11-25). Levili kâhinlerden Bkz. Yas.17:9,18.
33:20 gece ve gündüzle yaptığım antlaşma Bkz. Yar.8:22.
33:21 Levili kâhinlerle yaptığım antlaşma Bkz. Mal.2:4.
33:22 İsrailliler’in ilk atalarına verilen antlaşma vaatlerini andıran sözlerle (Yar.22:17; 26:4; 32:12) RAB, Davut Hanedanlığı’nın ve kâhinlerin soyunu çoğaltıp sürdüreceğini vaat eder.
33:24 seçtiği Bkz. Amo.3:2 ve ilgili not. iki aileyi İfadenin kimleri kastettiği hakkında üç ana yorum vardır: (1) İsrail ve Yahuda krallıklarıdır; (2) iki aracı soydur (kraliyet ve kâhinler); (3) Yakup ve Davut’un soylarıdır (bkz. 33:26).
33:25-26 Bkz. 33:20; Yar.8:22.
33:26 eski gönençlerine kavuşturacağım, onlara acıyacağım Bilgi Kutusu: İsrail’in Gönence Kavuşması, s.1212.